Tổng thống Joe Biden phát biểu rằng cuộc xâm lược quân sự của Nga đối với nước láng giềng Ukraine là "vô cớ và phi lý", tại Phòng phía Đông của Tòa Bạch Ốc vào ngày 24/02/2022. (Ảnh: Drew Angerer / Getty Images)

Sự rút lui hỗn loạn của Hoa Kỳ khỏi Afghanistan, việc dỡ bỏ các Lệnh trừng phạt của Hoa Kỳ đối với đường ống NordStream II do Nga hậu thuẫn, giết chết dự án đường ống dẫn dầu Keystone Pipeline, bỏ hỗ trợ đường ống dẫn của Israel đến châu Âu, áp đặt các quy định hà khắc nhằm tận lực “trừng phạt” đối với ngành công nghiệp dầu mỏ của Hoa Kỳ,... là những chính sách hoàn toàn đi ngược lại những gì cựu tổng thống Donald Trump đã ủng hộ.

Các binh sĩ Ukraine tại địa điểm xảy ra giao tranh với nhóm đột kích của Nga ở thủ đô Kiev của Ukraine vào sáng ngày 26/2/2022. (SERGEI SUPINSKY/AFP via Getty Images)

Tất cả tạo ra thời cơ vàng cho Nga, Trung Quốc trỗi dậy, tạo ra tảng đá ghè chân cho Mỹ. Nga như hổ chắp thêm cánh bởi chính các quyết sách của chính quyền Mỹ đương nhiệm. 

Quyết định sai lầm của Biden khi dỡ lệnh trừng phạt đường ống Nord Stream 2

Ngày 20/12/2019, chính quyền cựu tổng thống Donald Trump đã ký ban hành luật trừng phạt từ Quốc hội Mỹ đối với các công ty liên quan đến việc xây dựng đường ống dẫn khí đốt mới giữa Nga và Đức. 

Các biện pháp trừng phạt, một phần của dự luật quốc phòng tổng thể, sẽ cho phép Mỹ từ chối cấp thị thực và phong tỏa tài sản của các cá nhân và công ty tài trợ cho dự án. Mỹ cho biết đường ống Nord Stream 2 trị giá 11 tỷ USD từ tập đoàn dầu khí khổng lồ Gazprom của Nga, nối tiếp tuyến đường ống Nord Stream 1 hiện có dưới Biển Baltic, sẽ khiến Liên minh châu Âu phụ thuộc nhiều hơn vào khí đốt của Nga so với hiện tại. 

Lưỡng đảng ở Mỹ, Cộng hòa và Dân chủ, đều đồng ý khi cho rằng nó sẽ có tác động an ninh đối với châu Âu. Lo ngại nhất là Moscow có thể đe dọa Brussels bằng cách tắt vòi trừ khi EU thực hiện những gì Nga nói. Hơn nữa, đường ống này vòng qua Ukraine. Loại bỏ tuyến đường này sẽ làm giảm sức mạnh mặc cả chính trị của Nga với các vấn đề của Ukraine. 

Tuy nhiên, Chính quyền Biden đã từ bỏ các lệnh trừng phạt đối với công ty đứng sau đường ống dẫn khí Nord Stream 2 của Nga đến Đức và giám đốc điều hành của nó, Matthias Warnig, một đồng minh của Tổng thống Nga Vladimir Putin ngay sau khi ông này nhận chức. 

Thừa cơ hội, việc Nga đầu tư vào đường ống NordStream II, hiện đã hoàn tất, đã cho phép nước này nắm được nguồn cung cấp năng lượng của châu Âu. Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội ước tính rằng khí đốt của Nga chiếm khoảng 48% lượng nhập khẩu khí đốt tự nhiên của EU vào năm 2021  chủ yếu đi qua các đường ống xuyên Belarus và Ba Lan đến Đức, Nord Stream 1 đi thẳng đến Đức và các đường ống khác qua Ukraine. Sự phụ thuộc của châu Âu vào dầu và khí đốt của Nga  mang lại cho người Nga một con bài thương lượng để cố gắng giữ châu Âu đứng ngoài ‘sự hung hăng của Nga’, tạo ra sự chia rẽ trong châu Âu.

Một cần trục di chuyển các đường ống Nord Stream 2, tại Cảng Mukran gần Sassnitz, Đức, 05/06/2019. (Axel Schmidt / Getty Images)

Nếu các cơ quan quản lý của Đức đưa ra sự chấp thuận cuối cùng, NordStream II sẽ tăng gấp đôi công suất xuất khẩu khí đốt từ Nga, mang lại cho Điện Kremlin đòn bẩy kinh tế lớn hơn nữa. Ukraine sẽ mất khoảng 3 tỷ USD mỗi năm phí vận chuyển và bị thiệt hại tài sản thế chấp do hậu quả của việc Moscow vũ khí hóa năng lượng ở châu Âu.

Thượng nghị sĩ Jim Risch, đảng viên Cộng hòa cấp cao trong Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, cho biết việc dỡ bỏ trừng phạt này sẽ là "một món quà dành cho Putin, điều này sẽ chỉ làm suy yếu sức mạnh [mặc cả] của Hoa Kỳ”.

Đại sứ quán Ba Lan tại Washington cho biết trong một email: "Nhiều quốc gia coi Nord Stream 2 là một dự án được đánh dấu rõ ràng bởi địa chính trị, nhằm mục đích củng cố vị thế của Nga như một nhà cung cấp khí đốt lớn cho châu Âu và phá hoại an ninh năng lượng của Ukraine và toàn bộ khu vực".

Với việc tồn kho khí đốt của châu Âu ở mức thấp kỷ lục cho thời điểm này trong năm - chúng chưa đến 50% công suất lưu trữ - khu vực này sẽ dễ bị tổn thương và thậm chí còn hơn thế nếu quan điểm của họ đối với Ukraine và phản ứng với một cuộc xâm lược bị chia rẽ.

Biden còn đẩy Nga vào vòng tay Trung Quốc

50 năm trước vào tháng này, tại một trong những cột mốc ngoại giao của Chiến tranh Lạnh, Tổng thống Hoa Kỳ Richard Nixon đã đến Trung Quốc trong một chuyến thăm bất ngờ khiến mối quan hệ giữa Bắc Kinh và Moscow bị chia cắt sâu sắc, giúp khôi phục sự cân bằng quyền lực và ngăn cản hai cường quốc cộng sản trên thế giới thống nhất chống lại Hoa Kỳ. 

Ngày nay, chế độ Biden, thông qua sự yếu kém và đối kháng với Nga khiến nhiều nhà quan sát lo ngại rằng Washington đang làm ngược lại: đẩy Trung Quốc và Nga xích lại gần nhau hơn và có nguy cơ gây ra xung đột quân sự đồng thời với cả hai quốc gia.

Angela Stent, một chuyên gia về Nga từng phục vụ tại Hội đồng Tình báo Quốc gia đã viết "Thực tế là, bất cứ điều gì chúng tôi làm để chống lại những gì Nga đang làm chỉ củng cố sự phụ thuộc của họ vào Trung Quốc". 

Vào ngày 4/2, Putin đã có cuộc gặp với ông Tập tại Bắc Kinh trước thềm Thế vận hội Mùa đông, một sự kiện mà Tổng thống Mỹ Joe Biden và các nhà lãnh đạo phương Tây khác đã tẩy chay.

Biden lại tán dương cuộc gặp Tập-Putin, nói với các phóng viên: “Không có gì mới về điều đó”. Các quan chức cấp cao của Biden lặp lại quan điểm đó, nói rằng Hoa Kỳ không đặc biệt lo lắng, đặc biệt là vì Washington có nhiều sức mạnh liên minh hơn cả hai nước cộng lại. Hoa Kỳ và các đồng minh phương Tây “chiếm hơn 50% GDP toàn cầu. Trung Quốc và Nga chưa đến 20%”, cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ Jake Sullivan cho biết vào ngày 11/2, đồng thời nói thêm rằng “chúng tôi có vị trí tốt để có thể đối phó với bất kỳ mối đe dọa hoặc thách thức nào có thể gây ra cho chúng tôi bởi bất kỳ chế độ chuyên quyền nào trên thế giới”.

Theo một báo cáo của Trung tâm An ninh Mỹ mới, vũ khí của Nga hiện chiếm khoảng 70% tổng lượng vũ khí nhập khẩu của Trung Quốc và Bắc Kinh đã ráo riết mua máy bay chiến đấu Su-27 và Su-35, S-300 và S-400, hệ thống phòng không và tên lửa chống hạm. Ngược lại, Matxcơva “đã quay sang Trung Quốc để mua các linh kiện điện tử và động cơ diesel cho hải quân mà nước này trước đây đã mua ở phương Tây, làm giảm tác động của các lệnh trừng phạt của phương Tây”, báo cáo cho biết.

Trung Quốc và Nga cũng đang hợp tác theo những cách mới trong việc phá hoại nền dân chủ: ví dụ như Nga gần đây đã mua công nghệ tường lửa internet từ Trung Quốc. Theo một nghiên cứu toàn diện về mối quan hệ Trung Quốc-Nga được Rand Corp công bố vào cuối năm ngoái, hai quốc gia có thể kỳ vọng sẽ thúc đẩy sự hợp tác trong nghiên cứu và phát triển, “chẳng hạn như với các phương tiện lướt siêu thanh, hệ thống phản vũ trụ và trí tuệ nhân tạo; và mở rộng các thỏa thuận đồng sản xuất quân sự”.

Nói cách khác, hai gã khổng lồ Á-Âu có thể đã gần trở lại nơi họ từng là đồng minh trong Chiến tranh Lạnh trước khi có sự chia rẽ Trung-Xô năm 1961 - sự chia rẽ mà Nixon và cố vấn an ninh quốc gia của ông, Henry Kissinger, đã khai thác một cách xuất sắc khi can dự với Bắc Kinh 50 năm trước.

'Tuyên bố Nga – Trung'; tạo trật tự thế giới mới soán ngôi Mỹ

Trong cuộc gặp gỡ vừa qua này, Vladimir Putin của Nga và Tập Cận Bình của Trung Quốc đã cùng nhau công bố một tài liệu dài 5.300 từ nói rõ rằng việc phân chia lại thế giới là dành cho họ và tránh xa trật tự thời hậu Chiến tranh Lạnh do Mỹ và các đồng minh dân chủ của Mỹ tạo ra.

Tài liệu này, “Tuyên bố chung của Liên bang Nga và Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa về việc Quan hệ Quốc tế Bước vào Kỷ nguyên Mới và Phát triển Bền vững Toàn cầu”, đã công bố với thế giới về mối quan hệ đối tác mới giữa hai quốc gia thậm chí còn toàn diện hơn khi được rèn giũa giữa Liên Xô thời Stalin và Trung Quốc của Mao.

Hai cường quốc dường như đang ở gần nhau hơn bất cứ lúc nào trong 50 năm. Đối với Nga - về cơ bản là một cường quốc đang suy giảm - sự ủng hộ của Trung Quốc là một ơn trời. Lý do quan trọng nhất mà ngay cả các biện pháp trừng phạt cứng rắn đối với Nga có thể không hiệu quả là Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, có thể giúp đỡ. 

Hai nhà chuyên quyền quyền lực nhất thế giới cũng thách thức Hoa Kỳ với tư cách là một cường quốc toàn cầu, thách thức NATO với tư cách là nền tảng của an ninh quốc tế và thách thức nền dân chủ tự do với tư cách là hình mẫu cho thế giới. “Tình hữu nghị giữa hai quốc gia là không có giới hạn”, họ tuyên bố trong thông cáo chung được đưa ra sau khi hai nhà lãnh đạo gặp nhau vào đêm trước Thế vận hội mùa đông Bắc Kinh.

Mặc dù đây không phải là một liên minh chính thức như NATO, nhưng thỏa thuận này phản ánh một sự thể hiện tinh thần đoàn kết hơn bất cứ lúc nào trong quá khứ. Robert Daly, giám đốc Viện Kissinger về Trung Quốc và Hoa Kỳ, tại Trung tâm Wilson, ở Washington nói: “Đây là một cam kết sát cánh chống lại Mỹ và phương Tây, về mặt tư tưởng cũng như quân sự”.

Tổng thống Nga Putin và Bí thư ĐCSTQ Tập Cận Bình đã tham dự lễ ký kết sau cuộc họp tại Điện Kremlin ở Moscow vào ngày 5/6/2019. ( Ảnh MAXIM SHIPENKOV / AFP qua Getty)

Ngoài an ninh, tuyên bố cũng cam kết hợp tác về không gian, biến đổi khí hậu, Internet và trí tuệ nhân tạo. Về mặt chính trị, tài liệu tuyên bố rằng không có kiểu dân chủ "không có một quy mô phù hợp với tất cả" và báo trước cả hai hình thức cai trị độc tài ở Moscow và Bắc Kinh đều là những nền dân chủ thành công. 

Alexander Vershbow, một cựu Đại sứ Hoa Kỳ tại Nga nói: “Đó là một bước tiến khá ấn tượng để tiến gần đến một liên minh và cho thấy rằng họ rất phù hợp trong tầm nhìn của họ về trật tự thế giới trong thế kỷ XXI. Putin mô tả quan hệ đối tác chiến lược rộng lớn hơn với Trung Quốc là “chưa từng có”. Ông Tập nói rằng chiến lược chung của họ sẽ có “ảnh hưởng sâu rộng đến Trung Quốc, Nga và thế giới”.

Nga gần đây đã công bố các thỏa thuận mới để bán nhiều dầu và khí đốt hơn cho Trung Quốc, và Bắc Kinh có thể mua thêm năng lượng và các mặt hàng nhập khẩu khác từ nước này. Nó cũng có thể cho phép Moscow sử dụng các cơ chế và thể chế khác nhau của Trung Quốc để trốn tránh các hạn chế tài chính của Mỹ. "Trung Quốc là bước đệm chiến lược của chúng tôi", Sergey Karaganov, cố vấn của Điện Kremlin, nói với Nikkei. "Chúng tôi biết rằng trong bất kỳ tình huống khó khăn nào, chúng tôi có thể dựa vào đó để được hỗ trợ về quân sự, chính trị và kinh tế".

Đặc biệt là Nga đã đồng ý với một hợp đồng 30 năm cung cấp khí đốt tự nhiên cho Trung Quốc thông qua việc thúc đẩy đường ống mới sau hai hoặc ba năm. Đổi lại, Trung Quốc đứng về phía Nga một cách hiệu quả trong cuộc xung đột Ukraine hiện nay, đưa ra một tuyên bố chung chống Mỹ, kêu gọi Mỹ ngừng mở rộng NATO. 

Tập đoàn khí đốt khổng lồ Gazprom của Nga cho biết trong một tuyên bố rằng họ có kế hoạch tăng xuất khẩu khí đốt sang Trung Quốc lên 48 tỷ mét khối mỗi năm, bao gồm cả thông qua đường ống mới được thỏa thuận sẽ cung cấp 10 bcm mỗi năm từ vùng Viễn Đông của Nga.

Theo các kế hoạch trước đó, Nga đặt mục tiêu cung cấp cho Trung Quốc 38 bcm vào năm 2025. Thông báo không nêu rõ khi nào nước này sẽ đạt được mục tiêu 48 bcm mới.

Nga hiện gửi khí đốt đến Trung Quốc thông qua đường ống Power of Siberia, bắt đầu bơm nguồn cung cấp vào năm 2019 và bằng cách vận chuyển khí tự nhiên hóa lỏng (LNG). Nước này đã xuất khẩu 16,5 tỷ mét khối (bcm) khí đốt sang Trung Quốc vào năm 2021, bao gồm 10,5 bcm thông qua đường ống Power of Siberia, một mạng lưới cũng tách biệt với các đường ống dẫn khí đốt đến châu Âu.

Tuyên bố chung, ít nhất là vào lúc này, là một lợi ích ngoại giao cho Putin trong bối cảnh ông ta đang đối đầu với Hoa Kỳ và châu Âu về vấn đề Ukraine. Lần đầu tiên trong bất kỳ hành động gây hấn nào gần đây của Nga, Putin đã giành được sự ủng hộ rộng rãi của nhà lãnh đạo Trung Quốc. 

Trung Quốc trước đây đã không ủng hộ cuộc chiến của Nga ở Gruzia năm 2008 hay cuộc xâm lược Ukraine năm 2014, cũng như không công nhận việc Nga sáp nhập Crimea. Giờ đây, Moscow và Bắc Kinh, cả hai đều có khả năng phủ quyết bất kỳ nghị quyết nào tại Liên Hợp Quốc, đã tuyên bố phản đối việc mở rộng hơn nữa NATO và hình thành các liên minh an ninh khu vực khác.

Trong thỏa thuận mới, Nga tái khẳng định sự ủng hộ đối với chính sách Một Trung Quốc của Bắc Kinh rằng Đài Loan là “một phần không thể xâm phạm của Trung Quốc và phản đối bất kỳ hình thức độc lập nào”. Thông cáo chung cũng ủng hộ cuộc đàn áp tàn nhẫn của Bắc Kinh đối với những người bất đồng chính kiến ở Hong Kong trong hai năm qua. 

Những khẳng định táo bạo trong tuyên bố chung này tiếp nối mối quan hệ quân sự ngày càng sâu sắc giữa hai quốc gia trong thập kỷ qua. Nga và Trung Quốc đã tiến hành hàng chục cuộc tập trận chung và trò chơi chiến tranh có sự tham gia của 10 nghìn quân để trau dồi khả năng chiến thuật và tác chiến. Các quan chức Nga đã khoe khoang rằng mối quan hệ đối tác quốc phòng đang phát triển được thiết kế để cảnh báo Hoa Kỳ và NATO không nên gây áp lực với Moscow. 

Các hoạt động hải quân bao gồm chiếm giữ các đảo, tuần tra bằng máy bay ném bom tầm xa trên Biển Nhật Bản và Biển Hoa Đông, và nhắm mục tiêu bằng tên lửa đất đối không. Mùa hè năm ngoái, Putin và Tập đều chứng kiến các cuộc tập trận quân sự ở Trung Quốc. Vào tháng 10, họ đã tổ chức các cuộc tập trận hải quân chung ngoài khơi bờ biển viễn đông của Nga.

Là hai quốc gia trang bị vũ khí hạt nhân trải dài khắp châu Âu và châu Á, sự liên kết cơ bắp hơn giữa Nga và Trung Quốc có thể là một yếu tố thay đổi cuộc chơi về mặt quân sự và ngoại giao.

Nước Mỹ mất mát uy tín và suy giảm sức mạnh lãnh đạo toàn cầu: thời cơ vàng cho Trung - Nga

Sự yếu kém của Mỹ trong cuộc khủng hoảng Afghanistan đã khiến người Nga và người Trung Quốc đánh giá thấp Biden. Người Trung Quốc đang chờ đợi xem liên minh NATO do Mỹ đứng đầu phản ứng như thế nào.

Nếu các hang động của NATO và Ukraine bị xâm lược, Trung Quốc sẽ bắt đầu chuẩn bị đơn phương chống lại Đài Loan, và cả Nga và Trung Quốc sẽ nói với các đồng minh của Mỹ trên toàn thế giới: “Ông nghĩ Mỹ sẽ giữ cam kết bảo vệ ông sao? Ông không tin à! Họ có giữ lời với người Afghanistan không? Họ có giữ lời với người Ukraine không? ”.

Khi Liên Xô cũ sụp đổ vào năm 1991, trong một khoảnh khắc ngắn ngủi, Ukraine đã trở thành cường quốc hạt nhân lớn thứ ba trên thế giới.

Chính quyền Clinton, lo ngại đúng đắn về việc những vũ khí hạt nhân này sẽ rơi vào tay những kẻ khủng bố hoặc các quốc gia xâm lược, đã kêu gọi người Ukraine từ bỏ vũ khí hạt nhân của họ để đổi lấy những đảm bảo an ninh “không có giá trị”. “Bản ghi nhớ Budapest về đảm bảo an ninh” liên quan đến việc Ukraine từ bỏ tất cả các “vũ khí hạt nhân” và ký kết Hiệp ước không phổ biến vũ khí hạt nhân, theo đó Anh, Nga và Mỹ cam kết bảo vệ “toàn vẹn lãnh thổ” của Ukraine.

Lời cam kết long trọng bảo vệ Ukraine nhưng lại không làm gì khi người Nga chiếm Crimea và các phần phía đông Ukraine vào năm 2014. Liệu nước Mỹ có lặp lại sự xấu hổ của mình bằng cách quay lại lời nói lời này một lần nữa không? Và nếu và khi Biden làm vậy, liệu có ai tin nước Mỹ một lần nữa khi đưa ra những lời đảm bảo an ninh trang trọng? Còn Đài Loan thì sao? Philippines thì sao? Nhật Bản thì sao? Còn các nước vùng Baltic? Còn Ba Lan thì sao?

Nếu nước Mỹ không giữ lời, cũng sẽ có một cuộc phổ biến vũ khí hạt nhân lớn. Có ai tin rằng Nga sẽ đe dọa xâm lược Ukraine nếu Ukraine vẫn có vũ khí hạt nhân của họ? Dĩ nhiên là không.

Nếu người Mỹ cho phép người Nga tiếp tục lạm dụng sự toàn vẹn quốc gia của người Ukraine, thì các nước như Nhật Bản, Philippines và Đài Loan ở Thái Bình Dương và Estonia, Latvia, và Litva ở Baltics sẽ theo đuổi các biện pháp răn đe hạt nhân cho chính họ. Và thế giới sẽ nhanh chóng trở thành một nơi nguy hiểm hơn rất nhiều.

Nếu Biden cho phép Nga xâm lược Ukraine thành công, điều đó sẽ báo hiệu cho các nhà độc tài trên thế giới rằng kẻ mạnh có thể áp đặt ý chí của họ lên các quốc gia yếu hơn.

Giờ đây, lần thứ ba trong vòng hơn một thế kỷ qua, nước Mỹ phải lựa chọn can dự hoặc cách ly với thế giới. Lần này, họ phải đối mặt với một mối đe dọa sinh tử hơn cả phe Trục hay "đế chế tội ác" của Liên Xô.

Trung Quốc cũng có khả năng trở thành mối đe dọa hiện hữu nghiêm trọng nhất đối với nền dân chủ Mỹ mà người Mỹ từng gặp phải. Nền kinh tế Trung Quốc mạnh hơn nhiều so với bất kỳ nền kinh tế nào mà Liên Xô từng tạo ra. Họ có tiềm năng giành lấy vị trí dẫn đầu trên toàn thế giới về công nghệ và nghiên cứu. Họ đã sử dụng các công nghệ mới để biến đất nước của họ trở thành nhà nước giám sát độc nhất và xâm lấn nhất mà nhân loại chưa từng thấy.

Nếu thế giới rút lui, họ sẽ dần dần thống trị nền kinh tế thế giới và tự do của con người sẽ bị thu hẹp ra ngoài biên giới của Hoa Kỳ.

Thuỷ Tiên