Lương tối thiểu năm 2022 ngang với 2020, trên thực tế đồng nghĩa với giảm lương

Trước năm 2020, tiền lương tối thiểu của công nhân thường được tăng mỗi năm 5-7% để bù đắp phần nào với đời sống mỗi ngày mỗi đắt đỏ.

Năm 2021, gọi là để hỗ trợ doanh nghiệp vì đại dịch, tiền lương tối thiểu cho công nhân không được tăng.

Cũng như vậy, năm 2022, lương tối thiểu vẫn ở mức năm 2020. Cụ thể là 4.420.000 đồng/tháng cho lao động vùng I như Hà Nội, Sài Gòn; hay là 3.070.000 đồng/tháng cho lao động vùng IV, ở vùng sâu vùng xa.

Cần nhắc lại là công nhân VN làm việc bình thường là 48 tiếng/tuần. Như vậy công nhân vùng IV được trả tầm 16.000 đồng/giờ, tương đương với 0,624 euro/giờ.

Thu nhập bình thường gồm tiền lương, các khoản phụ cấp và tiền thưởng cũng không thể nào đủ để trang trải cuộc sống. Cho nên, việc đóng băng lương tối thiểu trên thực tế đồng nghĩa với giảm lương do vật giá mỗi ngày một tăng, lại gây thêm khó khăn cho công nhân,.

Nâng mức giờ làm lên 72 giờ/tuần trong mọi ngành nghề, kể cả công việc độc hại, nguy hiểm có phù hợp với luật Lao Động 2019?

Do ảnh hưởng của chủ trương "Zero Covid" trong năm 2021 mà nhiều doanh nghiệp phải ngừng hoạt động hay hoạt động cầm chừng (chủ trương 3 tại chỗ, 1 cung đường) trong một thời gian dài.

Để hỗ trợ những doanh nghiệp này hoàn thành các hợp đồng đã ký, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội ngày 15/12/2021 đã ban hành thông tư số 18/2021/TT-BLĐTBXH, có hiệu lực kể từ ngày 01 tháng 01 năm 2022 (viết tắt trong bài là quy định 2022), quy định thời gian làm việc đối với lao động làm công việc có tính cách thời vụ, công việc gia công theo đơn đặt hàng.

Thông tư ra ngày 15/12/2021 nói về giờ làm việc của công nhân VN từ 2022:

"Điều 6. Giới hạn giờ làm việc tiêu chuẩn hằng ngày và giờ làm thêm

1. Tổng số giờ làm việc tiêu chuẩn và số giờ làm thêm trong một ngày không quá 12 giờ.

2. Giới hạn giờ làm việc tiêu chuẩn và giờ làm thêm theo tuần, tháng được quy định như sau:

a) Tổng số giờ làm việc tiêu chuẩn và số giờ làm thêm trong một tuần không quá 72 giờ.

b) Tổng số giờ làm thêm trong một tháng không quá 40 giờ."

Có khác biệt với các quy định trước, theo hướng xấu đi cho công nhân:

Để có thể đo lường hết hậu quả của quy định mới, đặc biệt là vấn đề làm thêm giờ, ta cần so sánh những khác biệt của thông tư này với các quy định có hiệu lực trước đây trong thông tư 54/2015/TT-BLĐTBXH (viết tắt trong bài là quy định 2015), cũng như các điều khoản liên quan tới việc làm thêm giờ trong bộ Luật Lao động 2019 và Nghị định 145/2020 NDCP.

Khác biệt quan trọng nhất giữa quy định 2015 và quy định 2022 là quy định 2022 bãi bỏ sự phân biệt giữa công việc bình thường và công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm và cho phép tăng thêm giờ làm việc hàng tuần tới 72 giờ/tuần cho mọi công việc.

Theo quy định 2015 thì công nhân làm việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm làm việc hàng ngày 6 giờ, thêm giờ phụ trội tối đa 9 giờ. Công việc bình thường mỗi ngày là 8 giờ, tối đa 12 giờ. Giới hạn tổng cộng giờ làm trong tuần là 48 giờ cho công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, là 64 giờ cho công việc bình thường. Giới hạn giờ làm thêm trong tháng là 24 giờ cho công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, là 32 giờ cho công việc bình thường.

Quy định 2022 không lưu tâm tới công việc nặng nhẹ, độc hại, nguy hiểm hay không, ấn định giờ làm việc hàng ngày cho tất cả nghề nghiệp là 8 giờ, cộng thêm giờ phụ trội tối đa là 12 giờ. Mức giờ tổng cộng trong tuần được nâng lên tới 72 giờ/tuần cho mọi nghề nghiệp. Nghĩa là tăng thêm tới 24 giờ/tuần cho công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm, tăng thêm 8 giờ/tuần cho công việc bình thường so với quy định 2015. Mức giờ làm thêm trong tháng được ấn định tối đa 40 giờ/tháng. Nghĩa là tăng thêm 16 giờ/tháng cho công việc nặng nhọc, độc hại nguy hiểm, hay tăng thêm 8 giờ/tháng cho công việc bình thường so với quy định 2015.

Về giới hạn giờ làm thêm trong năm, quy định mới 2022 cho phép tới 300 giờ, không giới hạn ở ngành nghề nào. Điều này không phù hợp với bộ Luật Lao động 2019, chỉ cho phép tới 200 giờ/năm (chương VII, mục 1, điều 107, khoản 2c). Được làm thêm tới 300 giờ chỉ trong phạm vi một số ngành nghề nhất định có liệt kê chi tiết rõ ràng ở khoản 3 trong điều 107.

Quy định 2022 không phân biệt ngành nghề có nguy hiểm độc hại hay không, không những là một bước lùi so với quy định 2015 mà còn đi ngược với tinh thần của Luật Lao động 2019. Chương VII, mục 1, điều 105, điểm 3 của Luật Lao động ghi rõ: "Người sử dụng lao động có trách nhiệm bảo đảm giới hạn thời gian làm việc tiếp xúc với yếu tố nguy hiểm, yếu tố có hại…".

Do vậy, cần xem xét việc làm thêm giờ theo thông tư 18/2021/TT-BLĐTBXH có vi phạm luật Lao động 2019 hay không?